Gorinchem, Gorcum of Gorkum?
-
Over de naam van de stad
Over de naam van de stad
Je komt het op allerlei manieren tegen: Gorinchem, Gorcum, Gorkum en zelfs Gurrecum. Maar wat is nou de 'echte' naam en waar komt het vandaan? Door de eeuwen heen hebben historici verschillende verklaringen gegeven, maar bewijzen zijn er vaak niet. Een paar theorieën op een rij.
Gorrige vissers
Abraham Kemp, de oudste geschiedschrijver van Gorinchem, schrijft in zijn Leven der Doorluchtige Heeren van Arkel ende Jaar-Beschrijving der stad Gorinchem: “bij dit Kasteel, of Burg, woonden eenige Vissers, arm volkskens, die men om haar kleynmogentheyd, Gorrekens hiet". Met 'Gorrekens' worden dus armoedzaaiers bedoeld!
Ook Matthijs van der Houve meent in zijn Handvest Chronyk dat men “die kleine berooide visserkens, die hunne hutten hadden aan de Stilsloot in de Rivier de Lingen, Gorrekens noemde”.
Gorrekom of Gorkom zou in deze theorie een samenvoeging zijn van gorrig en het Engelse woord ‘home’.
Stad van Goris
Cornelis van Zomeren heeft een andere theorie: “Andere zeggen dat deze stad is genaamd na Gorischem van ’t Huys ofte Heim van Goris of Ioris van Arkel, dog dit laatste gevoelen heeft by de Liefhebbere nooit veel ingang gevonden: want in de stamlysten der Heeren van Arkel, bij wie die ook opgesteld zyn, vind men nergens geen Georgius of Goris van Arkel, vermeld.”
Grinnes: Romeinse legerplaats
Gerard van Loon komt met een heel andere theorie. Volgens hem is de naam Gorinchem afkomstig van de Romeinse legerplaats Grinnes op de plek waar de Linge in de Waal uitmondde. “Eene dezer twee aangevogte standplaatsen was by de Romeynen Grinnes genaamd, ‘tgene ik achtte Grinnichen of het thans genaamde Gronichem te zijn. [..] en later vervormd is tot Grinnichen, Gronichem, Gornichem, Gorinchem.” Helaas is er ook voor deze verklaring geen bewijs.
Huis van Goro
Deze verklaring wordt tegenwoordig het meest gebruikt. Gorinchem (uit te spreken als Gorcum) is letterlijk Gorinks Heem, oftewel de woonplaats van de Goringa, de mensen van Goro (persoonsnaam). Deze naam is waarschijnlijk in de 11de eeuw ontstaan. Het wordt voor het eerst genoemd in een document uit 1224. Hierin geeft Floris IV de Gorcumers tolvrijheid in het hele graafschap Holland.
Officieel Gorinchem
In 1858 heeft het toenmalige gemeentebestuur laten vastleggen dat de officiële naam Gorinchem is. En dat is het nog steeds! Gorcum en Gorkum geven weer hoe de naam door de Gorcumers meestal wordt uitgesproken. Dat de inwoners zelf liever Gorcum zeggen, blijkt ook uit het veelvuldig bijvoeglijk gebruik: het Gorcums Museum, Gorcum Sportgala, Gorcums Winterfestijn, Gorcums Carnaval, Hartje Gorkum etc.
Gorinchem, Gorcum en Gorkum zijn dus alle drie juist!
Bronnen
Abraham Kemp, Leven der Doorluchtige Heeren van Arkel ende Jaar-Beschrijving der stad Gorinchem (1656)
Matthijs van der Houve, Handvest Chronyk, deel 1 (1637)
Cornelis van Zomeren, Beschyvinge der Stadt Gorinchem en landen van Arkel (1755)
Gerard van Loon, Aloude Hollandsche Histori der keyzeren, koningen, hertogen en graaven [...], deel 1 (1734)