Wandelroute 1572

Met deze wandeling kom je langs een aantal plaatsen die herinneren aan de Martelaren en Geuzen in 1572; van kloosters tot het Gasthuispoortje en de Blauwe Toren. Helaas zijn niet alle gebouwen er meer, maar het verhaal erachter vergaat nooit!

Ketters
In de loop van de 16e eeuw kwamen nieuwe protestantse godsdienststromingen naar de Nederlanden, die door het katholieke Spaanse bewind onderdrukt werden. Protestanten werden ketters genoemd. Zij werden gevangen, gemarteld en vermoord. Dat zette kwaad bloed, en er ontstond onrust. 

Oorlog
De Spaanse veldheer Alva werd gestuurd met een leger om orde op zaken te stellen. Hij stelde een bloedraad in om de ketters te berechten en ook de belastingen werden flink verhoogd met onder andere de Tiende Penning. Hierdoor ontstond grote onvrede, ook onder de edelen, dus nog meer kwaad bloed. De Opstand (Tachtigjarige Oorlog) begon, die ons bevrijdde van het Spaanse juk en de aanzet was tot onze onafhankelijke staat en vrijheid.

Geuzen
Op 1 april 1572 lagen de Watergeuzen (piraatachtige vrijheidsstrijders) voor Den Briel en daarna ook voor andere steden. Op 26 juni 1572 kwamen de Watergeuzen met 13 schepen over de Merwede naar Gorinchem en eisten de stad op voor de Prins van Oranje. Na kort overleg liet de stad de Watergeuzen binnen en werd daarmee één van de opstandige steden aan de zijde van de Prins van Oranje. Maar ook ging men over van het katholieke naar het protestantse geloof, terwijl toch meer dan de helft van de inwoners katholiek was.

Martelaren
Kwaad bloed uit de tijd van de kettervervolging leidde ertoe dat meteen al alle katholieke monniken in Gorinchem die de Geuzen te pakken konden krijgen, werden gevangen, gemarteld en afgevoerd naar hun hoofdkwartier, het stadje Den Briel. Daar moesten ze hun geloof afzweren, maar zij “bleven standvastig in hun geloof” en daarom opgehangen in een turfschuur. Later werden deze monniken heilig verklaard, omdat zij trouw waren gebleven aan hun geloof. Zij gingen de geschiedenis in als de Martelaren van Gorcum en werden postuum wereldberoemd.

Onderdrukking
Nu werd het katholieke geloof onderdrukt. Men mocht het katholieke geloof niet openlijk belijden en dus ook geen kerkgebouwen hebben. Met het uitroepen van de Bataafse Republiek in 1795 kregen de katholieken eindelijk officieel geloofsvrijheid. Maar in de praktijk was er nog lang discriminatie. Na 1900 trad er verbetering op en maakte geloofsverdediging plaats voor geloofsverbreiding.

Wandeling
Door de Opstand werd Gorinchem rond 1600 een moderne vesting en is aan het einde van de Franse periode in 1813/1814 flink beschoten. De voormalige St. Maartenskerk en veel andere gebouwen en huizen werden zwaar beschadigd. Daarom zijn er in Gorinchem zo goed als geen middeleeuwse gebouwen meer over die in 1572 nog belangrijk waren. Er is niets overgebleven wat verwijst naar de kettervervolging of de Watergeuzen. Deze wandeling voert daarom langs enkele overblijfselen van het katholieke religieuze leven in die tijd en van de eeuwen van onderdrukking daarna.